जांबुवंती कुस्ती - असा कुस्ती प्रकार ज्यात स्वतःच्या तोंडाने कबूल करतो
आजच्या युगात जीवनाच्या प्रत्येक गोष्टी कालच्या कालाच्या अमुलाग्र बदली हक्काने. आपल्या खेळात अनेक स्थित्यंतरे बो आहेत.कुस्ती खेळात आज फ्रीस्टाईल आणि ग्रीमन या खेळात सहभागी झाले आहेत.ऑटो की नियमांचे नियम आहेत आणि खेळा हा खेळ स्वीकारून जगाच्या एका मानाच्या भरवल्या जातात. आज युगात खेळली जात आहे, तर आपल्या अनेक पुराणात आणि धर्मग्रंथात कुस्तीचे भागे वर्णन वाचून दाखवून आपल्या पूर्वजांनी हजारो कुस्ती नियम बसवून आजच्या आधीच्या आज्ञा मानूनही.
आज मी अश्याच एका कुस्तीचा प्रकार सांगणार आहे ज्याच्याबद्दल अनेक ठिकाणी एकत्रीव माहिती आहे.
मी आज बोलणार आहे ते जंबूवंत कुस्तीबद्दल...
जरासंध हे आपल्या पुराणातील एक पात्र होय.जावंतू हे पात्र रामायणात सर्वपरिचित.,जांबवंत नेमके किती वर्षे जगले हे पात्र मात्र अंदाज बांधणे होते. दोन्हीरामायण आणि महाभारत कालात जांबवंत होते आणि त्यांच्या वीररसपूर्ण इतिहासाचे वर्णन वाचले.
पुराण कुपेस्तीचे जे प्रकार सांगितले आहेत ते वीरपुरुषांच्या नावाने आहेत.जांबूवंत, जरासंध, भीमसेन, हनुमंत हे कुस्ती प्रकार त्याकाळी उपस्थित होते.यातील हनुमंत कुस्ती सोडली तर तीनही कुस्ती प्रकाराने जीवघेणे पत्नी असती। पाठ लावली की कुस्तीचा ठरला जावा हे हनुमंती कुस्तीत विजयी आहे.जांबुवंत कुस्ती अर्थातच या कुस्तीचे संस्थापक, शोधक, जनक हे महावीर जंबुवंत आहेत.
जंग्रीन हे सुग्रीमा महाराजाच लक्षायच पाठय सल्लागार होते. रामरामण मागोवावंत युद्धाहनुवाला हा सल्ला सुग्रीना दिला होता.हनुमने महाेंद्र स्वाभिमानी पर्वत उचलून उचलून लक्षात ठेवा लंकेच्यारी वर हनुमंताला एक झेप तू समुद्र ओलांडला सल्ला दिला होता. सुद्धा प्रत्यक्ष जंबुवंतांच्या तख्त प्रश्नाला आणि त्याच्या छातीवर पहिल्या प्रहाराने रावण बेशुद्ध होते.ऐन मनात रथराने रावणाला युद्धातून माघारीने रावण वाचले म्हणून त्याचं युद्ध बाहेर काढलं.
जंबुवंत वस्तुंम अभ्यासक होते.त्यानीच इंद्रजित मूर्च्छित बनवून धनुबाणाने ते इंद्रजित वर सोडले होते.त्यानी लक्ष्मण मूर्च्छित उत्पन्न संजीवनी बुटीला हनुमंतला पाणचट केले होते.ज्या समुद्रमंथन मोठ्या एकट्या जांबाचा हलवला होता.
असे महावीर जांबुवंत यांनी त्याकाळी स्वतःची कुस्ती तयार केली होती.त्यांनी तमाम आर्यत्व केले.जांबुवंती कुस्तीत डापेच बांधून बसून मल्लाचे हातपाय जखडून स्वतःच्या मर्जीने शरण येबला भाग पाडणे हे असत्ये कुस्तीने कुस्ती किती दिवस चालेल या नियमावली. लागत असे.
जंवंत महाराज महाभारत सुद्धा कृष्णा जगत होते. एक अद्भुत मनी सत्राजित राजाने सुर्यादेवाची उपासना करून शोधला होता.हा मणी सुर्याचा प्रकाश देत होता.हा मनीवा म्हणून त्याकाळी अनेक सत्राजित लाची अभिलाषा शोधली मात्र सत्राजित नेला नकार दिला. हा मनी कृष्णाला देवा म्हणून सांगितले. मात्र सत्राजित चे बंधू हा मणी जंगलातून बाहेर येत असताना एका सिंहाचा प्रकाश त्याला ठार मारले आणि मन गिलाला.जांबुवंत याचा वाटेला गेला. जंबूवंतांनी सिंहाला मारून टाकले आणि मनीले आपले गुहेत गेले.इकडे सत्राजित ला वाटले की हा मणी कृष्णाने चोरला. श्रीकृष्णावर बहुमत हा हा मुद्दा टाकण्यासाठी कृष्ण अरण्यात गेले. ज्याने मन अस्सी जंगलात गेले सत्राजित बंधू त्याचे व एका बलाढ्यचे पार्थिव सिंह त्यांना.बाजूलाचच्या पायाचे त्यांचे कृष्ण गुहेठसे गेले. लगा ज्यात जंबुवंतांची शीर तुटली.जंबुवंताने स्वामी आपले प्रभू श्रीरामवला धावा केला. संपूर्ण कृष्णाने रामस्वरूप जंबुवंतांचे आशीर्वाद दिले. जांबुवंत शरण आणि आपली लोक जंबुवंती व मनी कृष्णालाची नोंद पुराणात गुणते. जंबु आपले स्वामी प्रभू श्रीरामवंत धावा केला. संपूर्ण कृष्णाने रामस्वरूप जंबुवंतांचे आशीर्वाद दिले. जांबुवंत शरण आणि आपली लोक जंबुवंती व मनी कृष्णालाची नोंद पुराणात गुणते. जंबु आपले स्वामी प्रभू श्रीरामवंत धावा केला. संपूर्ण कृष्णाने रामस्वरूप जंबुवंतांचे आशीर्वाद दिले. जांबुवंत शरण आणि आपली लोक जंबुवंती व मनी कृष्णालाची नोंद पुराणात गुणते.
तर अशी ही जंबुवंते निर्माण करणारी जांबुवंती कुस्तीच्या युगात असा युद्धाही प्रश्न आहे. नाही.
आख्यायिका असतील आपल्या पूर्वजांनी या कुस्त्या बनवल्या आणि जगभर आपल्याला अभिमान वाटला पाहिजे.
Video पहा
धन्यवाद
पै.गणेश मानुगडे
कुस्ती मल्लविद्या महासंघ
kustimallavidya.com